بررسی رابطه بین اثربخشی ارتباطات سازمانی و منابع قدرت مدیران

پژوهش حاضر به بررسی ارتباط بین منابع قدرت مدیران و اثربخشی ارتباطات سازمانی می‌پردازد. هدف،‌ بررسی رابطه بین هر یک از منابع قدرت مدیران بر حسب رده‌بندی فرنچ و راون،‌ شامل: منابع قدرت تخصصی، مرجعیت، پاداش، مشروع و اجبار با اثربخشی ارتباطات سازمانی، سنوات خدمت مدیران و سابقه مدیریت آنان می‌باشد. همچنین برآنیم تا تفاوت بین منابع مختلف قدرت مدیران را بر حسب تخصص مدیریت و تخصص غیرمدیریت بررسی نماییم.

پژوهش حاضر از دسته پژوهشهای کاربردی و از نوع تحقیق توصیفی (غیر آزمایشی) است و در تقسیمات تحقیقات  توصیفی از نوع روش تحقیق همبستگی دو متغیری می‌باشد.

جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه مدیران دوایر مختلف ادارات هفتگانه آموزش و پرورش مشهد و همچنین کلیه کارکنان این دوایر می‌باشد. لازم به ذکر است که تعداد جامعه آماری مدیران، تعداد 147 نفر و کارکنان،  تعداد 345 نفر می‌باشد. از جامعه آماری مدیران، تعداد 87 مدیر به روش تصادفی ساده و با کمک جدول اعداد تصادفی و نیز از جامعه آماری کارکنان، کلیه کارکنان تحت نظر مدیران منتخب به روش تمام شماری انتخاب شدند.

ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامه منابع قدرت «شرایخیم و هینکین (1989)» و پرسشنامه اثر بخشی ارتباطات سازمانی «نانچیان و دیگران  (1379) » می‌باشد. جهت تعیین اعتبار پرسشنامه‌ها از دو روش آزمون – بازآزمون و آلفای کرانباخ  استفاده شده است. در روش آزمون- بازآزمون اعتبار پرسشنامه منابع قدرت 61/0 و اعتبار پرسشنامه اثربخشی ارتباطات سازمانی 58/0 به دست آمده است.  همچنین با استفاده از روش آلفای کرانباخ اعتبار پرسشنامه منابع قدرت برابر 84/0 و اعتبار پرسشنامه اثربخشی ارتباطات سازمانی برابر 78/0 می‌باشد که تمامی ضرایب بدست آمده در دو روش تعیین اعتبار،‌ قابل قبول و مناسب می‌باشند و بنابراین اعتبار پرسشنامه‌ها قابل تأیید است.

جهت توصیف داده‌ها از روشهای آمار توصیفی از قبیل رسم جداول فراوانی و نمودارها، درصد فراوانی، فراوانی نسبی تجمعی، میانگین،‌میانه، انحراف معیار، مینیمم و ماکزیمم و جهت تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‌ها از روشهای آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی ربته‌ای اسپیرمن، آزمون من ویتنی و کروسکال والیس استفاده شد. تمامی تحلیل‌های انجام شده با استفاده از نرم‌افزار کامپیوتری SPSS انجام گرفت.

بررسی و تجزیه و تحلیل‌ داده‌ها نشان داد که:

– بین منابع قدرت تخصص، مرجعیت، پاداش و قانون با اثربخشی ارتباطات سازمانی رابطه مستقیم و معنادار و بین منبع قدرت اجبار با اثربخشی ارتباطات سازمانی رابطه معکوس و معنادار وجود دارد.

– بین‌منابع قدرت مدیران با سنوات‌خدمت ونیزسابقه مدیریت‌آنان‌ارتباط معنادار وجود دارد.

– بین منابع مختلف قدرت مدیران بر حسب تخصص مدیریت و تخصص غیرمدیریت تفاوت معناداری وجود ندارد.
چکیده
فصل یکم : مقدمه پژوهش
1-1- عنوان تحقيق: ………………………………….. 1
1-2- مقدمه ……………………………………………………… 1
1-3- بيان مساله: ………………………………………………. 2
1-4- اهميت و ضرورت پژوهش …………………………………………… 7
1-5-‌ اهداف پژوهش: ………………………………………………… 9
الف- هدف كلي: ………………………………………………………. 9
ب – اهداف جزئي:…………………………………………………. 9
1-6-  پرسشهاي پژوهش: ……………………………………………………….. 9
الف- اصلي:………………………………………………………. 9
ب- فرعي:………………………………………………………… 9
1-7-‌ متغيرهاي پژوهش: ……………………………………………. 10
متغير پيش بين:………………………………………….. 10
متغير ملاك:……………………………………………………………….. 10
متغير تعديل كننده ……………………………………………………………… 10
متغير كنترل……………………………………………………………… 10
1-8-‌ تعاريف علمي واژه ها:………………………………………………… 10
1-9- تعاريف عملياتي واژه ها:……………………………………………….. 14
فصل دوم : بررسی پیشینه پژوه
مقدمــه…………………………………………………………… 1
الف- بررسی نظریه‌ها………………………………………………………….. 19
2-1- ارتباطات……………………………………………………….. 19
2-1-1- اهمیت ارتباطات………………………………………………… 19
2-1-2- تعاریف ارتباطات………………………………………………………. 22
2-1-3- فرآیند ارتباط……………………………………………………… 26
2-1-3-1- منبع ………………………………………………………………. 26
2-1-3-2- رمزگذاری…………………………………………………. 27
2-1-3-3- وسیله…………………………………………………………….. 27
2-1-3-4- رمزگشایی…………………………………………………….. 28
2-1-3-5- دریافت کننده………………………………………………………. 28
2-1-3-6- بازخورد…………………………………………………………. 29
2-1-4- مسیر ارتباطات………………………………………………………. 29
2-1-4-1- ارتباطات عمودی………………………………………………….. 29
الف- مسیر رو به پایین………………………………………………………………. 29
ب- ارتباطات رو به بالا……………………………………………………………. 30
2-1-4-2- ارتباطات در سطح افقی…………………………………………… 31
2-1-5- مدل ارتباطات………………………………………………………. 32
2-1-6- اصول ارتباطات……………………………………………………….. 35
2-1-7- ارتباطات سازمانی از دیدگاه مکاتب مختلف مدیریت………………… 38
2-1-7-1- دیدگاه کلاسیک‌ها در مورد ارتباطات:…………………………… 38
2-1-7-2- نظریه نئوکلاسیک‌ها و ارتباطات…………………………………… 40
2-1-7-3- دیدگاه سیستمی در مورد ارتباطات………………………………….. 40
2-1-7-4- دیدگاه اقتضایی و ارتباطات………………………………………….. 41
2-1-7-5- دیدگاه مراوده‌ای یا تعاملی در مورد ارتباطات…………………………………. 41
2-1-8- اثربخشی در ارتباطات میان فردی ……………………………………………… 42
2-1-9- ویژگی‌های اثربخشی……………………………………………………….. 43
2-1-9-1- گشودگی…………………………………………………………….. 43
2-1-9-2- همدلی…………………………………………………………. 45
2-1-9-3- حمایتگری……………………………………………………….. 46
2-1-9-4- مثبت گرایی…………………………………………………… 46
2-1-9-5- تساوی…………………………………………………………… 47
2-1-9-6- همانندی «تشابه با هم» و «تخالف با هم»…………………………. 47
2-1-10- موانع ارتباطی …………………………………………………….. 4
2-2- قدرت ……………………………………………………………….. 61
2-2-1- اهميت قدرت………………………………………………………….. 61
2-2-2- تعاريف قدرت…………………………………………………………… 62
2-2-3- قدرت در سطوح مختلف سازمان ……………………………………….. 65
2-2-3-1- قدرت در سطح عمودي…………………………………………… 65
2-2-3-1-1- منابع قدرت مديران رده‌ي عالي سازمان………………………. 66
2-2-3-1-2- منابع قدرت مديران رده مياني سازمان……………………………… 69
2-2-3-1-3- منابع قدرت مديران رده‌ي پايين سازمان…………………………….. 69
2-2-3-2 – قدرت در سطح افقي…………………………………………… 71
2-2-4- روابط قدرت……………………………………………………….. 72
2-2-4-1-  رابطه صف و ستاد……………………………………………… 73
2-2-4-2- تشكيل دسته‌ها و ائتلاف………………………………………… 74
2-2-5- منابع قدرت بر اساس پژوهش‌هاي فرنچ و راون………………………………. 75
2-2-6- انواع رويكردها به قدرت ………………………………………… 77
2-2-6-1- راسل و قدرت:……………………………………………………….. 78
2-2-6-2- هيكس، گولت و قدرت: ……………………………………………. 79
2-2-6-3- گالبرايت و قدرت: ……………………………………………………. 81
2-2-6-4- اتزيوني و قدرت:………………………………………………………… 83
ب- پيشينه پژوهشهاي انجام شده ………………………………………………… 85
2-3- پژوهش‌هاي پيرامون ارتباطات سازماني……………………………………….. 85
2-3-1- پژوهش‌‌هاي انجام شده در داخل كشور:………………………………… 85
2-3-2- پژوهش‌هاي انجام شده در خارج از كشور:……………………………… 89
2-4- پژوهشهاي پيرامون منابع قدرت ………………………………………….. 99
2-4-1-  پژوهش‌هاي انجام شده در داخل كشور………………………………… 99
2-4-2-  پژوهش‌هاي انجام شده و در خارج از  كشور………………………………. 108
نتیجه گیری کلی ……………………………………………………………. 121
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- جامعه آماری………………………………………………….. 123
3-2- گروه نمونه ……………………………………………………… 123
3-3- روش و طرح نمونه‌برداری………………………………………….. 124
3-4- حجم نمونه………………………………………………………….. 124
3-5- ابزار گردآوری داده‌ها………………………………………………. 125
3-5-1- پرسشنامه اثر بخشی ارتباطات سازمانی………………………….. 126
3-5-2- پرسشنامه منابع قدرت «شرایخیم و هینکین»……………………….. 127
3-6- تعیین روایی و اعتبار پرسشنامه…………………………………………. 128
3-6-1- روایی………………………………………………………. 128
3-6-2- اعتبار……………………………………………………………. 128
3-7- نوع مطالعه (روش گردآوری داده‌ها-…………………………………………….. 131
3-8- طرح پژوهش و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………….. 131
فصل چهارم : یافته‌های پژوهش
مقدمــه……………………………………………………………. 133
تبديلهاي انجام شده بر روي متغيرها جهت تغيير مقياس:…………………. 134
4-1- توصیف داده‌ها:………………………………………….. 135
4-1-1- توصيف مولفه هاي منابع قدرت:…………………………………….. 135
توصیف منابع قدرت بر حسب قدرت غالب مديران:…………………………….. 138
4-1-2- توصیف مؤلفه‌های اثربخشی ارتباطات سازمانی……………………………… 126
4-1-3- توصیف سایر داده‌ها………………………………………………… 154
4-2- تجزیه و تحلیل داده‌ها بررسی فرضیات…………………………………… 158
4-2-1- نتایج و یافته‌های سوالهای پژوهشی ………………………………… 158
فصل پنجم:‌ تفسیر و استنتاج نتایج پژوهش
5-1- تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش…………………………………………….. 178
5-2- محدودیت‌های پژوهش ………………………………………………… 191
5-3- پیشنهادها……………………………………………………………… 192
5-3-1- پیشنهاد به برنامه‌ریزان:……………………………………………. 192
5-3-2- پیشنهاد به پژوهشگران :…………………………………………… 193


جدول 2-1: منابع قدرت مديران رده‌ي پايين سازمان……………………….. 70
جدول 2-2- اولویت شایستگی‌های مورد نیاز مدیران تربیت بدنی…………………… 92
جدول شماره 2-2-: مقايسه شايستگي‌هاي مورد نياز مديران و كارآموزان تربيت بدني… 96
جدول شماره 2-3-  مقايسه شايستگي‌هاي مديران باشگاه‌هاي ورزشي………………….. 97
جدول شماره 3-1: امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج گزینه‌ای……………………………… 126
جدول شماره 3-2: امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج‌ گزینه‌ای……………………………….. 127
جدول 3-3 : دسته‌بندی سوالهای پرسشنامه منابع قدرت………………………………………….. 127
جدول 4-1-1- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت پاداش………………………………………. 135
جدول 4-1-2- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت اجبار……………………………………….. 136
جدول 4-1-3- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت قدرت قانون…………………………………… 136
جدول 4-1-4- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت تخصص……………………………………… 137
جدول 4-1-5- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت مرجعیت……………………………………….. 138
جدول 4-1-6- جدول توزیع فراوانی منابع قدرت سازمانی…………………………………………. 139
جدول 4-1-7- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت پاداش…………………………………………….. 141
جدول 4-1-8- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت اجبار…………………………………………….. 142
جدول 4-1-9- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت قانون…………………………………………….. 143
جدول 4-1-10- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت مرجعیت…………………………………………. 144
جدول 4-1-11- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت تخصص………………………………………… 145
جدول 4-1-12- میانگین و انحراف معیار ارتباطات اثر بخش…………………………………….. 146
جدول 4-1-13- میانگین و انحراف معیار بازخورد………………………………………………. 147
جدول 4-1-14- میانگین و انحراف معیار تعدد کانالهای ارتباطی…………………………………… 147
جدول 4-1-15- میانگین و انحراف معیار اثربخشی ارتباطات سازمانی…………………………….. 148
جدول 4-1-16- جدول توزیع فراوانی ارتباط اثربخش…………………………………………… 149
جدول 4-1-17- جدول توزیع فراوانی بازخور………………………………………………….. 150
جدول 4-1-18 جدول توزیع فراوانی تعدد کانالهای ارتباطی……………………………………… 151
جدول 4-1-19- جدول توزیع فراوانی اثربخشی ارتباطات سازمانی………………………………. 15
جدول 4-1-2 جدول توزیع فراوانی مولفه اثر بخشی غالب…………………………………….. 153
جدول 4-1-2- جدول توزیع فراوانی رشته تحصیلی……………………………………………. 154
جدول 4-1-2 میانگین و انحراف معیار سنوات خدمت…………………………………………. 155
جدول 4-1-2- میانگین و انحراف معیار سابقه مدیریت………………………………………… 156
جدول 4-1-2- جدول توزیع فراوانی مدرک تحصیلی……………………………………….. 156
جدول 4-2-- ضريب همبستگی بين منبع قدرت پاداش و اثر بخشی ارتباطات سازمانی………. 158
جدول 4-2-- ضريب همبستگی بين منبع قدرت اجبار و اثر بخشی ارتباطات سازمانی………… 159
جدول 4-2-3- ضريب همبستگی بين منبع قدرت مرجعيت و اثر بخشی ارتباطات سازمانی160
جدول 4-2-4 ضريب همبستگی بين منبع قدرت تخصص و اثر بخشی ارتباطات…………………… 160
جدول 4-2-5-ضريب همبستگی بين منبع قدرت قانون و اثر بخشی ارتباطات سازمانی……….. 161
جدول 4-2-6- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت پاداش به تفکيک رشته تحصيلی162
جدول 4-2-7- زمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت اجبار به تفکيک رشته تحصيلی…….. 163
جدول 4-2-8- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت قانون به تفکيک رشته تحصيلی164
جدول 4-2-9- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت مرجعيت به تفکيک رشته تحصيلی164
جدول 4-2-10- آزمون من ويتنی برای مقايسه منبع قدرت تخصص به تفکيک رشته تحصيلی165
جدول 4-2-11 – ضريب همبستگی بين منابع قدرت و سابقه مديريت  ……………………………. 168
جدول 4-2-12- ضريب همبستگی بين منابع قدرت و سنوات خدمت  …………………………… 170
جدول 4-2-13- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه يک………………….. 171
جدول 4-2-14- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه دو ………………….. 172
جدول 4-2-15- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه سه………………….. 173
جدول 4-2-16- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه چهار………………. 174
جدول 4-2-17- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه پنج …………………. 175
جدول 4-2-18- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه شش……………….. 176
جدول 4-2-19- آزمون کروسکال واليس برای بررسی منابع قدرت در ناحيه هفت………………… 177
فهرست نمودارها