مقاله تاریخچه قلیان و چپق در ایران

این مقاله با فرمت Word بوده و قابل ویرایش است همچنین آماده پرینت می باشد

موضوع : مقاله تاریخچه قلیان و چپق در ایران

در سال 1492 ميلادي وقتيكه كاشف بزرگ كريستف كلمب پس از ماهها تلاش و كوشش در كنار جزيره‌اي كه امروز به كوبا مشهور است لنگر انداخت با جهاني روبرو شد كه تازگي‌هاي فراواني براي او داشت او و همراهانش در اين جزيره ناشناس ديدنيهاي جديدي مشاهده كردند آنها ديدند بوميها لوله اي از برگ خشك گياهي كه به هم پيچيده اند در دست دارند شبيه به لوله آتش بازي كه اطفال در عيد بازي مي كنند يك سر آنرا آتش زده و سر ديگر را مي مكند و دود آنرا با هوا استنشاق مي كنند اين استنشاق دود يك نوع مستي و رخوت ايجاد مي كرد و انسان خستگي را حس نمي نمود اين لوله‌ها را بوميان تاباكوس مي ناميدند به اين ترتيب دريانوردان اسپاني اولين بار توتون را شناخته و به تقليد از بوميان بكشيدن آن پرداختند كريستف كلمب هرگز فكر نمي كرد اين لوله هاي شبيه به اسباب بازي كودكان روزي هم‌نشين و همدم گروه بسيار زيادي از مردم جهان خواهد گرديد

كريستف كلمب نمي توانست  در مغز خود مجسم سازد كه قرنها بعد اين هديه دنياي جديد پول و سلامت مردم متمدن را بصورت دود به آسمان خواهد فرستاد و باز او فكر نمي كرد كه قرنها پس از او نهضتي عظيم براي جلوگيري از استعمال اين هيولاي سياه برپا خواهد گرديد و اين لوله شبه به اسباب بازي كودكان ميخ تابوت لقب خواهد گرفت  گفتيم كه براي اولين بار اسپانيولي‌ها در جزيره كوبا با توتون و تنباكو آشنا شدند بوميان امريكا با اين گياه بومي سرزمين خود از دير باز آشنا بودند و از آن بعنوان وسيله دود كردن استفاده مي كردند  طرز استفاده آنها از توتون بدين قرار بود كه مقداري از آن را در برگ هاي ذرت مي ريختند و نوعي سيگار شبيه به سيگار برگ مي ساختند

روش ديگري نيز براي كشيدن توتون به كار مي بردند و آن بدين طريق بوده كه مقداري توتون در ني يا استخوان ريخته آن را آتش مي‌زدند و مي‌كشيدند و اين روشي است كه بعدها سبب ايجاد پيپ در غرب و چپق در شرق گرديد در اعياد و يا مراسم ديگر نيز بوميان بوته هاي تنباكو را با برگ و ساقه روي هم انباشته و آتش مي زدند و در اطراف آن بدست افشاني مي پرداختند احتمالاً تنباكو بعنوان دارو نيز مورد مصرف داشته است بوميان آمريكا زهري نيز از تنباكو مي گرفتند كه نوك نيزه هاي خود را با آن زهر آلود مي ساختند اين ارمغان دنياي جديد در قرن 16 به اسپانيا برده شد و پس از آن در ساير كشورهاي اروپا پراكنده گرديد در سال 1586 سر والتر رالي مشهور به پدر آمريكاي انگليس در زمان سلطنت اليزابت اول كشيدن پيپ را كه در آمريكا با آن آشنا شده بود به انگلستان آورد و دود كشي با سرعت سرسام آوري در انگلستان و ساير نقاط جهان در قرن 16 رواج يافت حيرت آور آنكه سر والتر رالي آنچنان به كشيدن پيپ معتاد شد كه هنگامي كه در سال 1618 او را به جرم خيانت و شركت در توطئه اعدام مي‌كردند پيپ در گوش دهان داشت

كشيدن توتون مانند همه چيز جديد ديگر با مخالفت شديد عده‌اي روبرو گرديد در رأس مخالفين دودكشي در اروپا كشيشان قرار داشتند كه دودكشان را به بي‌ديني و زندقه متهم ساختند اما اين تهمت نتوانست از توسعه دودكشي جلوگيري كند به زودي دودكشي چون مرضي همه‌گير از اروپا به آسيا و آفريقا سرايت كرد و در قرن 17 ميلادي كشيدن توتون در سراسر مشرق گسترش يافت اما در شرق نيز دودكشي مواجه با مخالفتهاي شديد شد سلطان مراد خان چهارم به فتواي ملايان هزاران بيگناه را به جرم كشيدن توتون به ديار نيستي فرستاد دودكشان در سلك مرتدين به حساب آمدند و در ريختن خون آنها مباح گرديد در مدت سلطنت سلطان مراد خان 1033 ـ 1048 با قساوت هرچه بيشتر دود كشان امپراتوري اسلامي به زير تيغ جلاد رفتند اما نتيجه اي حاصل نشد پس از مرگ او كشيدن چپق با شدت هرچه تمام‌تر توسعه يافت و تجارت پر سود توتون رونق گرفت باين ترتيب مبارزه خونين به سود توتون خاتمه يافت دولت عثماني ناچار كشيدن توتون را آزاد كرد و بر تجارت آن ماليات بست

در روسيه نيز وضع به همين منوال بود و مدتي دودكشي با مخالفت روبرو شد توتون و تنباكو در ايران تاريخ قطعي ورود تنباكو به ايران را نمي توان تعيين كرد ولي بي شك توتون و تنباكو همراه با دست اندازي پرتقالي‌ها به خليج فارس 913 هجري قمري به ايران وارد گرديده است اما طرز استفاده توتون و تنباكو در ايران تغيير يافت و ايرانيان لوازمي برابر ذوق خود براي دودكشي ايجاد كردند

وسيله‌اي كه اروپاييان براي دود كردن به كار مي‌بردند عبارت بود از پيپهاي كوچكي كه از فلز يا سفال يك پارچه ساخته مي‌شد در ايران اين پيپها اقتباس شد و به صورت چپقهاي دسته بلند درآمد چنانكه در ويژگيهاي زندگي ايراني گفتيم اين وسيله كشيدن توتون نيز با ذوق و هنر ايراني در هم آميخت و پيپ ساده تبديل به چپق گرديد و در تزيين آن سليقه خاص ايراني به كار رفت و چپق هاي ايراني با انواع مختلف تزيينات آراسته گرديد علاوه بر چپق كه تقليدي از پيپ فرنگي بود وسيله ديگري براي دود كردن تنباكو به ننام قليان توسط ايرانيان اختراع و ايجاد گرديد قديم‌ترين ذكري كه از قليان در ادبيات فارسي شده اين رباعي‌ها از اهلي شيرازي است كه در سال 942 هجري قمري در گذشته است

تاریخچه قلیان و چپق در ایران

تاريخچه قليان و چپق در ايران

فهرست مطالب

تاریخچه قلیان و چپق در ایران

توتون و تنباكو در ايران

كوزه قليانها

سر قليان

چرا قلیان ایرانی است

اما آداب و رسوم قليان کشيدن

پي نوشت