بررسی بور در خاک

دانلود فایل کامل بررسی بور در خاک
در قالب فایل word و متشکل از 83 صفحه قابل ویرایش ؛

بخشی از محتوا ::
مقدمه
اهميت اقتصادي بور دركشاورزي وباغباني ومسائل مربوط به درخت كاري وجنگل كاري از حدود چندين دهه گذشته مورد توجه وبحث وبررسي قرار گرفته است(۸) از سال ۱۸۷۵ بور به عنوان تشكيل دهنده گياهي شناخته شده است وتا اوايل قرن بيستم توجه چنداني به اين حقيقت نشده است تا اينكه دانشمند فرانسوي به نام اچ اگولون در سال ۱۹۱۰ ضرورت بور براي زندگي گياه را عنوان نمود(۷).
در حدود ۲قرن بيش در مناطقي كه كمبود بور محدوديت توليد محصول را به همراه داشته مطالعات گسترده اي صورت گرفته كه وجود اطلاعات مهمي درمورد چگونگي رشد در خاكهايي كه داراي مقادير كمي بور هستند در بسياري از كشورهاي جهان همچون هندو ايتاليا و شمال وجنوب كشور چين وغيره انعكاس گسترده اي به همراه داشته است(۸).
وارينگتون در ايستگاه تحقيقاتي كشور انگلستان مسئله بور به عنوان عنصر مورد نياز گياه را تاييد نمود(۷).
كمبود بور مشكلاتي را براي محصولات زراعي وكيفيت آنها در مناطقي كه كمبود بور مشاهده مي شود به وجود آورده است(۸).
توجه دانشمندان وكشاورزان به اهميت عناصر كم مصرف كه بور نيز جز آنها مي باشد روز به روز گسترده تر وتخصصي تر مي شود به طوري كه برخي از اين عناصر حتي ممكن است از اهميت منطقه اي نيز برخوردار باشد(۵).
از نظر اقتصادي ضرورت استفاده ازحاصلخيزي بور در خاكهايي كه داراي كمبود بور هستند قابل توجه مي باشد كه بيشتر مربوط مي شود به اثري كه بور در گياهان ايجاد مي كند بسياري از
دانشمندان عقيده دارند كه عامل اصلي اينكه بور اساس وپايه بسياري از گياهان است ميل تركيبي شديدي كه اسيد بوريك يا بورات يا تركيباتي مانند ديول ها دارد مي باشد اسيد بوريك از مهم ترين فرمهاي بور است كه بيشتر در خاك ها يافت مي شود وقابل استفاده گياه است(۴) متوسط بور در بيشتر خاكها چيزي حدود ۳۰پي پي ام باشد بور ممكن است در فاز جامد ويا مايع وجود داشته باشد كه اين دو فاز دائماً در حال تعادل مي شود وآنچه كه گياه مي تواند از آن استفاده نمايد فاز مايع يا محلول بور مي باشد.
در كشور ايران مسئله كمبود وسميت بور از اهميت بسيار بالايي برخوردار است ولي هنوز مناطقي كه كمبود بور ممكن است مشكلاتي را به همراه داشته باشد به طور كامل مشخص نشده است(۵).
در اين پروژه سعي شده است كه به اين مسئله اهميت بيشتري داده شود وبتواند تاحدي مشكلات كمبود يا سميت بور را در گياهان شناسايي كرده وراه وروشهايي را براي حل اين مسائل مطرح كند.

۱-فصل اول
بور در خاك : براتهاي آلي ومعدني وبروسيليكاتها منابع اصلي بور در بيشتر خاكها هستند(۷).برات يا اسيدبوريك كه بيشتر از ساير فرمها در منابع خاك مشاهده مي شود ممكن است د رمحلول خاك يا جذب سطحي توسط ذرات خاك شود(۴).
بور در بيشتر خاكها دركميت هاي كوچكي پيدا مي شود معمولاً گستره اي بين ۲۰۰-۲۰ پي پي ام دارد(۳).
البته در برخي منابع مقدار بور در كل خاك را ۸۰ –۷ پي پي ام ذكر كرده اند(۴). برطبق نظر جكسون در سال ۱۹۶۸ ميزان بور كل در بيشتر خاكها بين ۸۹-۴ پي پي ام متغير است كه ميزان متوسط آن حدود ۳۰پي پي ام مي باشد(۴).
مواد آلي خاك منبع اصلي بور دربسياري از خاكهاي كشاورزي است ود رمناطقي كه داراي بارندگي زيادي هستند اغلب مقدار بور در آنها كم مي باشد ودر سطح بالايي يا خاك سطحي در مناطق خشك كه تا اندازه اي داراي بافت سنگين مي باشد ممكن است غلظت بور خيلي زياد و حتي در سميت نيز وجود داشته باشد.
بيشترين مقدار بوردر خاك در بخش مواد آلي است كه در نتيجه بسياري از بور موجود در لايه شخم بيشتر به صورت تركيبات آلي است خاكهايي كه داراي مقدار كمي مواد آلي هستند كمبود بور در آنها بيشتر از خاكهايي است كه مقادير قابل توجهي مواد آلي در آنها وجود دارد كه لازم به ذكر است كه همين مقدار بور خود نيز تحت تاثير پارامترهاي زيادي قرار مي گيرد(۲۷).

۱-۱عوامل موثر در ميزان بور درخاك:
۱-۱-۱-بافت خاك: خاكهايي كه درشت بافت واز زهكشي خوبي برخوردار هستند اغلب داراي مقدار بور كمي هستند واكنش خاكهاي شني با خاك زيرين ريز بافت نسبت به افزودن بور معمولاً به اندازه واكنش چنين خاكهايي با خاك زيرين درشت بافت نيست(۳).
در سال ۱۹۶۴ مهتا و همكاران مقدار بور قابل جذب تيپهاي مختلف خاك را مشخص كرده وتعيين نمودندكه اكثر اين خاكها از نظر بور در وضعيت تغذيه اي مناسبي قرار دارند واثر بافت خاك ومحدوده بور قابل جذب را مورد بررسي قرار دادند(۵).

در يك آزمايش صورت گرفته در مورد چند نوع بافت خاك مقادير مختلفي از بور در محدوده هاي مختلف براي اين خاكها مشخص شده كه مي توان به جدول زير اشاره نمود.

مطالعات آبشويي نشان داده اند كه بور افزوده شده به خاكها حل پذير باقي مي ماند وممكن است از افق هاي بالايي خارج شود خروج بور بستگي به مقدار آب افزوده شده وبافت خاك دارد. خاكهاي ريز بافت تر بور افزوده شده به خاك رامدت بيشتري نگه مي دارند تا خاكهاي درشت بافت.
اثر بافت خاك را در دو خاك بسيار متفاوت برتلفات بور در شكل زير نشان داده شده كه يك منبع حل پذير در آب در يك دوره شش ساله به اين دو خاك داده شده است(۳).
اين واقعيت كه رس، در مقايسه با شن با كارايي بيشتري بور را نگه مي دارد به اين معني نيست كه در حضور غلظتهايي از بور قابل حل در آب، گياهان اين عنصر را از رس به مقدار بيشتري جذب مي كنند تا از شن در حقيقت در غلظتهاي مساوي بور حل پذير در آب خاك، گياهان از خاك شني مقدار بسيار بيشتري بور را جذب مي كنند تا از خاك ريز بافت كه اين موضوع به روشني در شكل زير نشان داده شده است.
بين ميزان بور قابل دسترس وميزان بارندگي ونوع بافت خاك رابطه تنگاتنگي وجود دارد زيرا كمترين آبشويي در خاكهايي با بافت ريز اتفاق مي افتد به طوري كه در خاكهاي سيلتي ورسي كمبود بور كمتري نسبت به خاكهاي شني وجود دارد(۳).
۲-۱-۱-PH
يكي از پارامترهاي مهمي كه روي ميزان بور قابل دسترس در خاك اثر مي گذارد PH خاك است با افزايش PH محلول مقدار بور قابل دسترس گياه كم خواهد شد رابطه بين PH وضعيت بور در خاك به طوركامل درك نشده است با اين حال بارها نشان داده شده كه علائم كمبود بور با PH بالارابطه دارد وبا افزايش PH خاك جذب بور به وسيله گياه كاهش مي يابد.(۳).
در سال ۱۹۴۵ برگر عنوان مي كند كه بين غلظت بور محلول در خاك رابطه بسيار مهمي با PH محلول خاك وجود دارد .
خاكهايي با PH حدود ۷ و يا بالاتر كمبود بور در آ يک خاک درشت بافت شني بر جذب بر بوسيله گياه(۳)
۳-۱-۱-رطوبت خاك :
در شرايط خشكي شديد خاك كمبود بور در بسياري از گياهان تسريع مي شود اين رفتار اگر چه در شرايط مزرعه وگلخانه اي مشاهده مي شود به طوركامل درك نشده است اما مي تواند به سرعت تجزيه ماده آلي خاك ربط داده شود همچنين مي توان آن را به سرعت گسترش شبكه ريشه در خاك كه معمولاً در شرايط بسيار خشك كاهش مي يابد مربوط دانست. وبنابه قانون كلي كمبود بور در خاكهايي كه مقدار ماده آلي آنها زياد است كمتر شايع مي باشد.(۵).

۲-۱-جذب بور در خاك:
بخشي از بور در خاك جذب سطحي جزء معدني خاكها مي شود جايگاه اصلي براي چنين جذبهايي عبارتند از:
الف-تركيبات هيدروكس آلومينيوم و آهن كه به صورت پوشش كانيهاي رس همراه آنها هستند.
ب-اكسيدهاي آهن وآلومينيوم
ج-كانيهاي رس به ويژه انواع ميكاها
د-خوشه هاي منيزيم يا هيدروكسي با پوششهايي كه در سطوح هواديده كانيهاي فرو منيزيم ايجاد مي شود(۳).
در آزمايشهايي كه در كشور چين صورت گرفته كه نشان مي دهد كه بور در اكسيدها وهيدر اكسيدهاي منگنز ودر اكسيدهاي آلومينيوم وآهن در ساختمان بلوري اكسيدهاي آهن و آلومينيوم تثبيت شده اند تنها ۷-۰۶/۰ درصد از غلظت كل بور را شامل مي شود.
اكسيدهاي آهن وآلومينيوم نقش مهمي در جذب بور به وسيله خاك بازي مي كنند.
جذب اختصاصي وغير اختصاصي بور تنها ۱% درصد از كل بور را در خاكهاي كشور چين شامل مي شوند جذب غيراختصاصي با افزايش بارندگي كاهش وبا افزايش PH خاك افزايش مي يابد(۲۵).
در سال ۱۹۸۷ بلوچ بيان كرد كه جذب بور به وسيله اكسيدهاي آهن و آلومينيوم آمورف وكريستالي صورت مي گيرد .(۱۵) مشخص شده است كه كانيهاي رس بيشتر از اكسيدهاي سزكويي اين عنصر را جذب مي كنند و هيدروكسيد آلومينيوم از هيدروكسيدآهن موثر تر خواهد بود.(۵).
جذب بور به وسيله كانيهاي رسي در طي دو مرحله انجام مي شود:
الف- چذب بور توسط لبه هاي كاني
ب- تركيب شدن با ساختمان صفحات تتراهيدرال در ساختمان سيليكاتي وآلومينيوم به مكانيسم جذب بور مربوط مي شود كه تبادل ليگاندي با گروه هاي هيدروكسيل در لبه هاي كاني ورس كه جذب اختصاصي بور ناميده مي شود (۱۵).
مشخص شده است كه دما ممكن است روي جذب بور به وسيله اين كانيها تاثير بگذارد دانشمندان مختلفي از جمله گريم در سال ۱۹۶۸ اين مسئله را تاييد نموده است.
نتايج آنها نشان مي دهد كه براي يك مدت زماني مشخص حدود ۲ ساعت جذب بور در يك محدوده اي از PH در حدود ۵/۹-۵/۵ با افزايش دما كاهش مي يابد وبراي مدت ۲۰ساعت يا ۶روز جذب بور با افزايش دما افزايش خواهد يافت علت آنها به اين صورت بيان شد كه آنها توجيه كردند كه جذب بور حرارت زا مي باشد ومكانيسم فيكس شدن بور گرما گير است(۲۵) .
جذب بور بوسيله كانيهاي رسي با افزايش قدرت يوني محلول افزايش مي يابد به طوري كه اثرقدرت يوني در روي رسهاي سديمي خيلي بيشتر از رسهاي كلسيمي است.
ميزان تركيبات آنيوني نظير كلديدها-نيتراتها، سولفاتها تاثير كمي روي جذب بور به وسيله كانيهاي رسي مي گذارند ولي حضور فسفاتها باعث كاهش جذب مي شود(۱۹) .
جذب بور به وسيله كائولينيت نسبت به جذب بور به وسيله مونت موريلونايت بيشتر تحت تاثيرمواد سيليكاتي قرار مي گيرد ظرفيت تبادل كاتيوني نيز روي جذب بور به وسيله كانيها اثر مي گذارند جذب بور در رسهاي كه حاوي كلسيم است خيلي بيشتر از رسهايي است كه حاوي سديم ويا پتاسيم مي باشد(۱۵).

براي اين منظور آزمايشهاي متعددي صورت گرفته از جمله آزمايشي كه روي يك نوع رس ۲:۱ حاوي كلسيم ومحلول كه حاوي يون سديم بوده را انتخاب كرده اند وآزمايشات مختلفي روي آنها صورت گرفته است لايه دوگانه پخشيده وبار منفي كه در سطوح مسطح يا سطحي گسترش كمي پيداكرده وباعث مي شود كه لبه هاي رسهاي كلسيمي بيشتر قادر باشند تا آينون بورات را جذب كنند در حالي كه در رسهاي سديمي گسترش بار منفي بيشتر است وچون بار منفي كمتري نسبت به رس كلسيمي وجود دارد پس بنابراين مقدار آنيون بورات را كمتر جذب مي كند(۱
مقدار جذب بور در يك گرم كاني رس خيلي كمتر از يك گرم كانيهاي اكسيد شده مي باشد كه شايد علت آن گسترش ظرفيت جذب بور در آنها در مناطق سطحي يا سطح ويژه بيشتر كانيهاي اكسيد شده باشد(۱۵).
اضافه كردن آهك باعث مي شود كه تثبيت بور به وسيله خاكها افزايش مي يابد زيرا Pمي كند.
هرچه ميزان كربنات كلسيم خاك بيشتر باشد مقدار جذب بور نيز افزايش مي يابد(۴).
ميزان بور قابل حل در اسيد رابطه مستقيم با ميزان كربنات كلسيم خاك دارد ومكانيسم جذب بور مي تواند به علت تبادل با گروههاي كربنات با آنيون بورات باشد.
جذب بور به وسيله منابع كلسيمي با افزايش PH محلول از ۶ تا ۹ افزايش مي يايد وحداكثر جذب بور در PH برابر۵/۹ است وبا افزايش PH از ۱۰ به بالاميزان جذب كاهش مي يابد.
مشخص شده كه منابع مواد آلي تاثير بسيار مهمي را در روي ميزان بور قابل دسترس خواهد داشت وميزان بور محلول در آب گرم خيلي زياد با ميزان كربنات آلي خاك رابطه دارد.
آزمايشات الواشيد در سال ۱۹۸۲ ثابت كرده كه جذب بور حداكثر آن خيلي زياد به ميزان كربناتهاي آلي در خاك بستگي دارد(۹) .
بين مقدار هيدراكسيدمنگنز و PH خاك وظرفيت تبادل كاتيوني رابطه مثبت وجود دارد وبا ميزان بارندگي ودما رابطه منفي وجود دارد بخش اكسيدهاي آهن وآلومينيوم كريستالي و آمورف بين آنها در PH وتبادل كلسيم ورابطه مثبت وجود دارد. اما بخشهاي اختصاصي بور هيچ رابطه اي با ويژگيهاي خاك وفاكتورهاي آب وهوايي ندارد(۱۶) .
در سال ۱۹۸۷ دانشمندان عنوان نمودند كه جذب بور به وسيله اكسيدهاي آهن وآلومينيوم آمورف وكريستالي با افزايش PH افزايش مي يابد وحداكثر جذب بور به وسيله اكسيدهاي آلومينيوم در PH 8-6 وبراي اكسيدهاي آهن در PH 9-7 مي باشد (۳۷) . اشاره كرده اند كه حداكثر جذب بور با افزايش PH خاك كاهش مي يابد وميزان جذب بور در هر گرم اكسيدهاي آلومينيوم خيلي بيشتر از آهن مي باشد زيرا سطح ويژه آلومينيوم براي جذب زياد است واكسيدهاي عناصر جذب بور بسيار سريع اتفاق مي افتد وبراي كامل شدن آن يك روز زمان لازم است(۵).
مكانيسم جذب بور توسط اكسيدهاي آلومينيوم و آهن به صورت تبادل ليگاندي است كه با سطوح گروههاي هيدروكسيل رابطه دارد كه تبادل ليگاندي با گروههاي هيدروكسيل سطحي در حقيقت مكانيسم جذب اختصاصي بور در سطح مواد معدني مي باشد(۱۵ ) .
جذب اختصاصي بور بيشتر در نقطه ZPC كاني است وبا PH اسيد افزايش مي يابد جذبب اختصاصي بور در اكسيدهاي آلومينيوم وآهن با افزايش دما از ۴۰ تا ۴۵ درجه سانتيگراد كاهش مي يابد كه اين مسئله تنها در نزديك جذب، از اهميت زيادي برخوردار مي باشد(۱۵).
مشخص شده كه جذب بور به وسيله اكسيدهاي آهن باقدرت يوني محلول همبستگي بسيار زيادي را از خود نشان مي دهد در حالي كه جذب بور به وسيله اكسيدهاي آلومينيوم با افزايش قدرت يوني محلول كاهش مي يابد(۱۰).
تركيبات يوني همچون سيليكاتها وسولفاتها، فسفاتها واگزالاتها جذب بور به وسيله اكسيدها را كاهش مي دهد توانايي تركيبات يوني در جدا كردن يا جذب كردن جذب بور به وسيله اكسيدها افزايش آن به اين صورت است: فسفاتها< سولفاتها< كلريدها سيلكاتها مي توانند يك مقدار ناچيزي از جذب بور به وسيله اكسيدهاي آلومينوم را كاهش دهند تركيبات آنيوني باعث كاهش جذب بور به وسيله مواد معدني مي شود به طوري كه فسفاتها بيشتر از مولبيدات و آن بيشتر از سولفاتها مي باشد(۲۱).
هيدرواكسيدهاي منيزيم مي توانند مقداري از بور محلول خاك را منتقل مي كند. سيلكاتهاي منيزيم جذب بور در آنهاخيلي بيشتر از سيلكاتهاي بدون منيزيم مي باشد

. جذب بور در شن ودر قسمت هاي ديگر خاكهاي مناطق خشك به خاطر وجود هيدرواكسيدهاي منيزيم در مينرالهاي سيليكاتي مي باشد كه در سال ۱۹۷۰ مطرح شده است كانيهاي سيليكاتي دايره اي در جذب بور نقش بسيار مهمي دارند كانيهاي رسي به وسيله افزايش PH محلول جذب بور به وسيله كائولينيت ومونت موريلونايت نسبت به سايركانيهاي رسي بيشتر مي باشد كه براي اين منظور آزمايشي در روي ۲تا خاك صورت گرفت و PH محلول خاك را در محدوده ۱۲-۳ در نظر گرفته ودر حضور ساير تركيبات آنيوني بعد از گذشت ۲ ساعت ميزان بور جذب شده تحت تاثير PH را براي اين كانيها اندازه گرفته اند ومشخص شده كه جذب بور در PH 3تا ۸ افزايش در PH 10-8 ثابت واز ۱۰ به بالاكاهش مي يابد(۱۱) .
مكانيسم جذب شدن بور به وسيله كانيهاي رسي خيلي سريع وتثبيت شدن يافيكس شدن آن بسيار كند است كه در سال ۱۹۶۱ نشان داده شده كه مدت زمان لازم براي فيكس شدن بور بعد از گذشت ۶ ماه افزايش پيدا مي كند(۱۵).
تركيبات هوموس خاك نقش مهمي در جذب بور در خاك بازي مي كند مواد آلي مقدار جذب بور در آنها خيلي بيشتر از كانيهاي خاك در يك وزن مشخص است .
در سال ۱۹۹۵ دانشمندان در ادامه مطالب گذشته نشان داده اند كه افزايش مواد وتركيبات آلي به خاك ميزان جذب بور را افزايش مي دهد .
جذب بور به وسيله مواد آلي خاك وكمپوست مواد آلي با افزايش PH زياد مي شود وهمچنين نشان داده شده است كه با افزايش PH جذب بور توسط اسيد هوميك خاك زياد مي شود وحداكثر آن در PH برابر ۹ مي باشد وبا افزايش بيش از۹ ميزان آن كاهش مي يابد .
جذب بور به وسيله تركيبات آلي خيلي سريع اتفاق مي افتد كه حداكثر آن بعد از گذشت سه ساعت و با افزايش قدرت يوني محلول نيز ميزان جذب بور زياد مي شود(۹).
ممكن است تبادل ليگاندي به عنوان مكانيسم جذب بور به وسيله مواد آلي مطرح شود كه به طوري كمپلكس بور – ديول در نتيجه شكسته شدن مواد آلي شكل مي گيرد گروههاي هيدروكسي كربوكسيلك اسيد نيز ممكن است باعث جذب بور در مواد آلي شود.
وقتي محلولي از اسيد بوريك يا شكل بورات به خاك اضافه مي شود مقدار بسيار زيادي از آن به وسيله خاك جذب مي شود وبعد از آنكه بين بور محلول وبور جذب شده تعادل برقرار مي شود خاكهايي كه داراي ظرفيت جذب بالايي هستند حد تعادل آنها در يك محدوده بالاتري اتفاق مي افتد اما به دليل ظرفيت با فري وتاثيرات آن برروي مكانيسم جذب بور و همچنين غلظت بور در محلول خاك انتظار نمي رود كه مقدار بور درخاك تغيير زيادي را نشان دهد(۱۱).
ماهيت جذب سطحي بورات در خاك هنوز به طوركامل مشخص نيست و مكانيسم جذب آن با ساير آنيونها مانند فسفاتها و مولبيدات كه با كاهش PH جذب سطحي آنهاكاهش مي يابد متفاوت است مشخص شده كه جذب سطحي با كاهش PH كم مي شود وبنابراين قابليت جذب بور در پايين ترين حد خود مي باشد.
در شرايط PH قليايي و آهك دهي زياد قابليت جذب بور كاهش مي يابد ولي بررسي مشخص نشده كه آيا PH بالاموجب تشكيل تركيبات غير محلول بور مي شود يا به علت كلسيم ناشي از آهك دهي قابليت جذب كاهش مي يابد وبراساس نظريه برادفورد در سال ۱۹۷۵ خاكهاي اسيدي پيت وخاكهاي داراي مواد آلي كم نيز ممكن است علائمي از كمبود بور را نشان دهند(۵)
قابليت جذب بور در شرايط خشكي كمتر از حالت مطلوب است اين به دليل ناتواني ريشه گياهان در نفوذ به خاك خشك سطحي ومحلي كه بيشتر بور قابل استفاده در آنجامتمركز است
مي باشد همچنين درجه حرارت كم نيز سبب كاهش جذب بور از خاك مي شود زماني كه درجه حرارت محيط ريشه پنج درجه سانتي گراد است ممكن است ريشه گياهان بور را جذب كنند ولي به دليل عدم انتقال براي بقيه گياه غير قابل استفاده است(۴).

۳-۱ منابع بور در خاك:
منابع اصلي بور در خاكها برات آلي ومعدني وكانيهاي بروسيليكاتي هستند بور بومي در بيشتر خاكهاي نواحي مرطوب به شكل تورمالين است كه ماده اي نامحلول ومقاوم در برابر هوازدگي محيط مي باشد اين كاني فرمول رس آن به صورت Na(mg.Fe)3Al6Bo3Si8O18(OH)4 مي باشد كه يك بورو سليكات فلوئوردار غيرمحلول است كه توسط بولد درسال ۱۹۶۳ اين مطلب تاييد شده است اين بروسليكات داراي مقادير متفاوتي آلومينيوم و آهن ومنيزيم، منگنز، كلسيم، ليتم وسديم است سرعت رهايي بور از اين كاني كاملاً كند است وافزايش دفعات كمبود بور نشان دهنده اين واقعيت است كه تورمالين خاك بومي نمي تواند نياز گياه را در شرايط كشت طولاني وسنگين برطرف كند(۳).
علت پايداري بيشتر فرمهاي معدني بور مثل براتهاي كلسيم، منيزيم وسديم حلاليت كم كانيهاي بور داراست بخشي از بور خاك كه توسط گياهان يا ميكروارگانسيم ها جذب شده وبه فرم آلي تبديل مي شود وپس از اكسيده شدن به فرم معدني مي شود(۴).
بور همچنين ممكن است در سنگهاي رسوبي وآذرين وجود داشته باشد ولي در سنگهاي رسوبي خيلي بيشتر از آذرين است مثلاً در برخي شيستها مقادير نزديك به بور حدود۱۰۰ پي پي ام است و در گرانيت حدود ۱۵ پي پي ا م وجود دارد. بور همچنين در ساختمان بسياري از كودها نظير بور در خاك مورد استفاده قرار بگيرد شيشه هاي بور وسليكات از نظر دوام قابليت جذب امتيازهائي دارند كه بيشتر در خاكهاي شني و در شرايط بارندگي زياد آشكار تر است واحتمال اين است كه در چنين شرايطي مصرف اين شيشه ها افزايش يابد(۳).

۲-فصل دوم
بور در گياه: بور موجود در محلول خاك بيشتر به صورت اسيد بوريك است وبه احتمال قوي به همين فرم نيز جذب گياه مي گردد كه در سال ۱۹۷۸ توسط منگل وكركبي مطرح شده است(۴).
بور به دو صورت H2Bo3-1, HBo3 -2 توسط گياه جذب مي شود مقدار كل بور در اعضاي گياهي معادل ۱۰۰-۲ پي پي ام مي باشد در محصولات مختلف حداكثر بور در حد كفايت در برگها ۳۰-۵ پي پي ام مي باشد ودر برخي برگها ممكن است حتي به ۱۰۰ پي پي ام نيز برسد بور موجود در محلول خاك مورد استفاده گياه قرار مي گيرد وباقيمانده بور در محلول خاك از نظر موادغذايي مورد استفاده گياه نيز از اهميت خاصي برخوردار است.

فاكتورهايي همچون مواد آلي وكانيهاي رسي ، مينرالها واكسيدهاي آهن و آلومينيوم وكربناتها ومديريتهاي كشاورزي مي تواند برروي ميزان بور قابل جذب براي گياه اثر بگذارد
ميزان بور محلول در آب در خاك با افزايش PH زياد مي شود ولي اين مطلب عموماً نمي تواند براي تمام موارد صحيح باشد(۷).
در جنوب شرقي كشور پرو با يك سري خاكهاي مواجه مي شويم كه داراي غلظت زيادي از بور محلول در آب مي باشد كه غلظت بور در اين خاكها به صورت محلول چيزي حدود۳ پي پي ام يا بيشتر مي باشد ودر بسياري از مناطق آن به ۱۰۰۰ پي پي ام نيز مي باشند به هر حال در دو گياه كتان و آلفاآلفا به راحتي در چنين خاكهايي مي توانند به رشد خود ادامه دهند در اين خاكها مواد و ويژگيها وفاكتورهاي مهم به قرار زير است.
PH برابر۷/۰ و۸/۰ CEC يا ظرفيت تبادل كاتيوني خاك ۴/۱ميلي اكي والان برصد گرم، بافت خاك مورد نظر لومي ولومي شني مي باشد ،كلسيم آن ۸۰ درصد ومواد آلي آن ۹/۱ درصد و درصد كربنات كلسيم موجود درآن چيزي حدود ۵تا ۵/۰ درصد مي باشد.
مطالعاتي كه روي تاثير كه كلسيم و منيزيم و PH خاك روي جذب بور به وسيله محصولات مي گذارد صورت گرفته ومشخص شده كه باافزايش PH باعث كاهش جذب بور مي شود كه آن نيز تحت تاثير افزايش PH خاك مي شود. عنوان شده كه شايد علت مقاومت در گياه كتان و آلفاآلفا در مقابل زيادي بور حل پذير در آب به خاطر تاثير PH ومقدار كلسيم خاك باشد.

مشخص شده وقتي PH وكلسيم ومنيزيم به طور همزمان زياد مي شود تاثيرآن در ميزان جذب خيلي كمتر است نسبت به زماني كه هريك از اين عوامل به طور جداگانه اي افزايش مي يايند( ).
در خاكها مقدار ۵/۰ تا۲ پي ام از كل مقدار بور خاك قابل استفاده براي گياه مي باشد كه اين مقدار تنها ۵/۰تا ۵/۲ درصد از كل مقدار بور موجود در خاك است كه قابل استفاده گياه مي باشد.(۱۵) .
نتيجه آناليز بافتهاي گياهي مي توان مقدار بور مورد نياز گياهان را مشخص نمود. به طوري كه در اين بررسي ها مشخص شده كه فاكتورهاي مثل زمان نمونه برداري ونوع گياه واندام مورد نظر در ميزان بور تاثير بسيار زيادي را خواهد داشت(۱۰).

افزايش بور نسبت به افزايش كلسيم ومنيزيم يا هر دوخيلي بيشتر تاثير مي گذارد روي محصول وهمچنين مشخص شده كه اضافه كردن فرمهاي كربناته خيلي بيشتر از فرمهاي سولفاته موثر هستند.
به طوري كه بعد از اينكه محلول را برداشته مقدار كمي از بور در خاك پيداشده ودر بور خاكهايي كه كلسيم ومنيزيم يا هردو را به صورت سولفاته دريافت كرده اند نسبت به خاكهايي كه كلسيم ومنيزيم رابه صورت كربناته دريافت كرده اند كمتر بوده وبنابراين مشخص مي شودكه غلظت كلسيم ومنيزيم د ربافتهاي گياهي تحت تاثير افزايش وبكارگيري بور نمي باشد(۱۶).
با بررسي كه بنسون در سال ۱۹۶۱ بر روي نوعي كلسيم انجام داد به اين نتيجه رسيده كه بور در گياهان داراي حركت مهم ومشخصي به طرف بافتهاي جوان تر است كه اين انتقال موجب كاهش بور دربرگهاي پاييني نمي شود ولي مشخص كننده تغييراتي است كه در برگهاي جوان رخ مي دهد وتازماني كه بور كافي وجودداشته باشد تاكانا در سال ۱۹۶۷ گزارش كرده است كه بخشي از بور كه توسط ريشه گياه آفتابگردان جذب مي شود به صورت غيرفعال جذب مي شود كه در فضاي آزاد درون گياه كمپلكس بورات با پلي ساكاريد تشكيل مي شود كه بيشتر مربوط مي شود كه روابط اسيتوكيومتري كه ميان جذب بور و آزاد شدن H وجود دارد.
بسياري از محققان ديگر نيز ثابت كرده اند كه جذب بوريك فرايند غيرمتابولسيمي است(۷).
در سال ۱۹۷۶ مشخص شده كه بوري كه توسط ريشه جو جذب مي شود بور موجود در فضاي آزادي است كه معلوم شده است كه جز زيادي از كل بور يا در فضاي آزاد آب وجود دارد يا به طور قابل برگشت به صورت كمپلكس بورات پلي ساكاريد به ديوار چسبيده است بر طبق اين نظرات جزء زنده اي از جذب بور تحت كنترل متابولسيمي است وبعد از اين كه اين عنصر به حلالي قابل برگشتي در فضاي آزاد جمع شده است از آن خارج مي شود به نظر مي رسد كه جزء سازنده فعال جذب بور نسبتاً كم است وبور به هنگام جذب از جريان آب پيروي مي كند(۶ ).
بور نسبتاً بي تحرك است مقدار آن از قسمت پايين گياه به بالاافزايش مي يابد د رگياه توتون شدت تعرق تاثير قطعي بر روي جريان صعودي بور در گياه دارد ونشان مي دهد كه اين عنصر بشته در آوندهاي چوبي انتقال مي يابد . جدول زير مقادير متفاوتي از بور را در قسمتهاي مختلف گياه خشخاش نشان مي دهد(۴) .